Τετάρτη 3 Ιουνίου 2009

Αρώστιες που δεν θέλουμε να ξέρουμε....


Περί δωρεάν συγγραμμάτων και άλλων τινών….


Στα πλαίσια της εσωτερικής αλληλογραφίας που αναπτύσσεται μεταξύ των μελών της Κίνησης για την Αναβάθμιση και Εκσυγχρονισμό του Πανεπιστημίου, στην οποία ανήκω, πήρα ένα σημείωμα από συνάδελφο με ενδιαφέρουσες σκέψεις για την αντιμετώπιση του περιβόητου ζητήματος του δωρεάν συγγράμματος. Χωρίς την άδεια του συναδέλφου δεν κρίνω ότι μπορώ να αναρτήσω το κείμενό του. Αναρτώ, όμως, την δική μου απόκριση επειδή εκτιμώ ότι θα ήταν χρήσιμα τα σχόλια ενός ευρύτερου κύκλου.

Πολύ φοβάμαι ότι με τους παγιωμένους στην ακαδημαϊκή κουλτούρα μας όρους, κάθε συμμετοχή στη συζήτηση «για τα συγγράμματα» νομιμοποιεί μια εκτρωματική κατάσταση που αποτελεί αποκλειστικό χαρακτηριστικό της ελληνικής ακαδημαϊκής παθογένειας. Η μόνη, κατά την άποψή μου, ορθολογική απάντηση στο «ζήτημα» που αξίζει για μια εκσυγχρονιστική Κίνηση σαν τη δική μας είναι η απόρριψη του ζητήματος και η μετατόπιση της όλης συζήτησης στην ορθή βάση της: Σε ένα οποιοδήποτε από τα πολλά συστήματα ακαδημαϊκής διδασκαλίας, ποιες είναι οι τεχνικές λύσεις στα ζητήματα πρόσβασης στην απαιτούμενη βιβλιογραφία και τα απαιτούμενα διδακτικά βοηθήματα. Όταν η συζήτηση τεθεί σε αυτή την βάση, που αποτελεί και την μόνη που η διεθνής (Δυτική) πρακτική και βιβλιογραφία δέχεται ως πραγματικό πρόβλημα στα πλαίσια του σχεδιασμού των πανεπιστημιακών μαθημάτων, τότε η όλη ελληνοπρεπής συζήτηση «περί συγγραμμάτων» θα φανεί αστεία ! Εξηγούμαι, και προτείνω η συζήτηση να μετατεθεί σε αυτή τη βάση αν θέλουμε πράγματι να συμβάλουμε στον εκσυγχρονισμό της διδασκαλίας, αντί να αναπαράγομε ένα πρόβλημα που γέννησε η παθογένειά της και που οι λύσεις του στην ουσία την ανατροφοδοτούν.

Σε οποιοδήποτε ολοκληρωμένο σύστημα ακαδημαϊκής διδασκαλίας, αυτό που συνηθίσαμε στην επαρχιώτικη ακαδημαϊκή γλώσσα μας να ονομάζουμε «σύγγραμμα» δεν είναι τίποτα άλλο από το βασικό βοηθητικό διδακτικό εγχειρίδιο. Στην ακαδημαϊκή διδακτική μεθοδολογία, προφανώς το εγχειρίδιο με κανένα τρόπο δεν μπορεί να είναι το μοναδικό έντυπο βοήθημα στο οποίο πρέπει να προσκολλάται ο φοιτητής και ο διδάσκων. Είναι, όμως, απαραίτητο επειδή αποτελεί την δομική έκφραση της διδακτικής τακτικής του κάθε μαθήματος. Γιαυτό, κατά κανόνα επιλέγεται από τον διδάσκοντα ανάμεσα σε διεθνώς αναγνωρισμένα εγχειρίδια που έχουν γραφεί ύστερα από μακρά διαδικασία εφαρμοσμένης διδακτικής στρατηγικής και τακτικής. Για παράδειγμα, ο Σάμουελσον αποτελεί το βασικό εγχειρίδιο για τα οικονομικά πρώτης και ενδιάμεσης βαθμίδας από την Κορέα μέχρι την Αμερική. Άλλοι διδάσκοντες μπορεί να προτείνουν άλλο εγχειρίδιο στη θέση του, αλλά οπωσδήποτε θα διαλέξουν ανάμεσα στα διεθνώς αναγνωρισμένα, με καλές διεθνείς κριτικές και μακρά ιστορία επιτυχημένης χρήσης. Σπάνια θα τολμήσουν να προτείνουν τις δικές τους διδακτικές σημειώσεις ως βασικό διδακτικό εγχειρίδιο, παρόλο που αυτές ασφαλώς θα τις μοιράζουν ως hand-outs μαζί με άλλο βοηθητικό υλικό του μαθήματος.

Το κόλπο του ‘συγγράμματος’ αποτέλεσε εφεύρημα της πλειονότητας των καθηγητών στην προ μεταπολίτευσης εποχή, ως υποτιθέμενα αξιοπρεπές μέσο συμπληρωματικού εισοδήματος. Οι φοιτητές υποχρεώνονταν να το αγοράζουν από τον εκάστοτε εκδότη, και ο εκδότης υπέβαλε ανελλιπώς κατάλογο των αγοραζόντων στον συγγραφέα/ καθηγητή, ο οποίος με τη σειρά του φρόντιζε να κάνει σαφή τον ρόλο της αγοράς ή μη αγοράς κατά την προφορική ή άλλη εξέταση. Τα συγγράμματα της εποχής εκείνης ήταν πανάκριβα και η αγορά τους συνιστούσε σημαντικό ποσοστό της δαπάνης σπουδών του φοιτητή. Στα φοιτητικά χρόνια μας ένα ‘σύγγραμμα» της Ιατρικής, θυμάμαι, πουλιόταν όσο κόστιζαν έξη μηνιαία ενοίκια για φοιτητικό δωμάτιο της εποχής.

Με την πίεση του φοιτητικού Κινήματος στα μέσα της δεκαετίας του ’60 (επί κυβερνήσεως Ενώσεως Κέντρου) διαμορφώθηκε η πολιτική (όχι ακαδημαϊκή) πρόταση της δωρεάν διανομής των αμαρτωλών αυτών συγγραμμάτων. Η τότε κυβέρνηση δεν πρόλαβε να εφαρμόσει την απόφασή της, την οποία όμως εφάρμοσε λίγους μήνες αργότερα η Χούντα ! Έτσι, ο θλιβερός ρόλος του μοναδικού συγγράμματος νομιμοποιήθηκε εφόσον ήταν πλέον δωρεάν ! Κανείς από τους εμπλεκόμενους στην διαχείριση της πολιτικής δύναμης στον ακαδημαϊκό χώρο, δεν μίλησε έκτοτε για τον στρεβλωτικό ρόλο του συγγράμματος, αλλά μας έβαλαν να ψάχνουμε για τον …. καλλίτερο τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε την στρέβλωση !

Έτσι φτάσαμε στις γελοιότητες της υποχρεωτικής ουσιαστικά συγγραφής που σιγά-σιγά παραχώρησε τη θέση της σε διάφορα άλλα κόλπα για να συγκαλύπτεται η τερατώδης συναλλαγή που συνεπάγεται η αναγκαστική αγορά από το κράτος συγγραμμάτων αμφίβολης επιστημονικής και προπάντων παιδαγωγικής αξίας.

Για τον πυρήνα του προβλήματος, μήτε κουβέντα. Τι να κάνει, λοιπόν, ο Νόμος; Να ρυθμίσει τη στρέβλωση ώστε να ενοχλεί όσο το δυνατόν λιγότερο το χριστεπώνυμο πλήθος;

Τώρα, βγαίνει το φασούλι των πολλαπλών επιλογών!!!! Σκέφτομαι τον φιλότιμο συνάδελφο που θέλει να σχεδιάσει το μάθημά του κατά τις τελευταίες κατακτήσεις της ακαδημαϊκής διδακτικής και παιδαγωγικής (βλ. λ.χ. Susan Toohey, Designing Courses of Higher Educastion, Open University Press, Berkshire, 2008) γνωρίζοντας ότι οι φοιτητές του θα ακολουθούν την τακτική διαφόρων εγχειριδίων που θα έχουν επιλέξει …. δημοκρατικά από τον περίφημο πίνακα που προβλέπει ο νέος Νόμος και ενθουσιάζει μερικούς συναδέλφους ως μεγάλη ακαδημαϊκή κατάκτηση. Τι απελπισία θα τον καταλαμβάνει! Εδώ, λοιπόν, μπλέκουν τα φύκια με τις μεταξωτές κορδέλες. Μπλέκει η ανάγκη ποικιλίας της προτεινόμενης βιβλιογραφίας (βασικό στοιχείο μιας σύγχρονης ακαδημαϊκής τακτικής) με την ανάγκη ενός ΒΟΗΘΗΤΙΚΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ που έχει κάθε μάθημα για να μεταφέρει την κατεκτημένη διεθνώς ή επιτοπίως διδακτική τεχνογνωσία, αντί να βάζουμε τους πάντες να εφευρίσκουν τον τροχό από μόνοι τους.

Για να συντομεύω: Ο Φάκελος ενός καλοσχεδιασμένου μαθήματος πρέπει να περιέχει πολλά και πολλαπλά βοηθήματα: Βασική βιβλιογραφία του μαθήματος, Συμπληρωματική βιβλιογραφία για του πιο φιλότιμους φοιτητές, σημειώσεις και δείγματα ασκήσεων και εξετάσεων του διδάσκοντα, άλλο έντυπο βοηθητικό υλικό διευρυμένης ενημέρωσης, παραπομπές σε ιστότοπους κ.ο.κ. Ο φοιτητές παράλληλα πρέπει να εφοδιάζεται με ένα και μοναδικό διδακτικού εγχειρίδιο που μόνο ρόλος του είναι να βάζει σε τάξη την ύλη και όχι να αποτελεί το μοναδικό υλικό για μελέτη.

Μέσα σε ένα τέτοιο (κοινότοπο) πλαίσιο, το εγχειρίδιο μπορεί κάλιστα να το δανείζεται ο φοιτητής και να το επιστρέφει όταν τελειώσει το μάθημα για να το χρησιμοποιήσει ο επόμενος συνάδελφός του. Αν θέλει να το κρατήσει για την βιβλιοθήκη του, μπορεί κάλιστα να πληρώσει ένα μικρό τίμημα (αφού η αξία του θα αποσβένεται από τις επανειλημμένες χρήσεις του). Πληρώνοντας ένα μικρό αντίτιμο θα εκδηλώνει για την εκτίμησή του για το βιβλίο και θα δείχνει εμπράκτως ότι το θέλει. Ε, για να μπούμε και στον σοσιαλισμό: Όσοι δεν μπορούν να πληρώσουν αυτό το μικρό αντίτιμο, ας τους δίνεται δωρεά από ένα ταμείο αρωγής αφού πιστοποιείται, τουλάχιστο, ότι δεν κυκλοφορούν με αυτοκίνητο μεγάλων ταχυτήτων !

Η ουσία θα είναι ότι πρώτον, το μάθημα θα γίνεται όπως πρέπει, και δεύτερον, η χρήση του εγχειριδίου θα είναι δωρεάν για να μη επιβαρύνεται το κόστος σπουδών.

Βλέπετε, φίλοι μου, πώς εξαφανίζεται από τον ορίζοντα το περίφημο πρόβλημα του συγγράμματος, μόλις αρχίσουμε να συζητούμε όχι για το πώς θα συνεχιστεί η σημερινή αθλιότητα με πιο συγκαλυμμένους τρόπους, αλλά για το τι ακριβώς είναι … το σύγγραμμα και πως λύνουν το πρόβλημα της χρήσης και παροχής τους κάποιοι που έχουν …. μακραίωνη εμπειρία ορθολογικής ακαδημαϊκής διαχείρισης;

Το πρόβλημα του συγγράμματος πρέπει να μεταφραστεί από την Κίνησή μας σε συζήτηση για την ποιότητα της διδασκαλίας και των συμπαραμαρτούντων (εξετάσεις, πιστοποιήσεις κ.ο.κ.) Αυτό προτείνω για συζήτηση με αφορμή τις κατά τα άλλα φιλότιμες σκέψεις του συν. Κουρουνιώτη
.

Δεν υπάρχουν σχόλια: